Παρουσίαση
Όγκοι – καρκίνος σπονδυλικής στήλης
Η μετάσταση του καρκίνου στην σπονδυλική στήλη είναι συνηθισμένη εξέλιξη κάθε προχωρημένου καρκίνου, δεδομένου ότι σχεδόν όλοι οι καρκίνοι κάνουν μετάσταση στα οστά και κυρίως στη σπονδυλική στήλη. Ταυτόχρονα υπάρχουν και αρκετοί πρωτοπαθείς όγκοι τις σπονδυλικής στήλης, καλοήθης ή κακοήθης.
Ταξινόμηση όγκων σπονδυλικής στήλης
Τα νεοπλάσματα χωρίζονται σε καλοήθη και κακοήθη. Τα καλοήθη νεοπλάσματα δεν καταστρέφουν τους πέριξ ιστούς παρά μόνο το οστούν και η συνηθέστερη επιθετικότητά τους είναι η δυσκολία να εκριζωθούν. Τα κακοήθη νεοπλάσματα έχουν την ιδιότητα να διασπείρονται και στα άλλα όργανα, πραγματοποιώντας δηλαδή μεταστάσεις.
Ένας άλλος τρόπος να χωρίσουμε τους όγκους της σπονδυλικής στήλης είναι σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρωτογενείς είναι αυτοί που ξεκινάνε από την σπονδυλική στήλη, είναι πολύ σπάνιοι και μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις. Οι δευτερογενείς είναι αυτοί που ξεκινήσαν από κάπου αλλού και έφτασαν στην σπονδυλική στήλη, δηλαδή έκαναν μετάσταση στην σπονδυλική στήλη και είναι εξ ορισμού κακοήθεις. Οι πιο συνηθισμένοι δευτεροπαθείς είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του προστάτη και των νεφρών.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο θα εμφανίσουν μετάσταση στην σπονδυλική στήλη αλλά στους μισούς από αυτούς, η μετάσταση θα είναι συμπτωματική. Τα συμπτώματα που προκαλούν οι όγκοι της σπονδυλικής στήλης εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως η εντόπιση, η ταχύτητα ανάπτυξης και η πίεση του νωτιαίου μυελού ή των νεύρων, καθώς και από τη διαταραχή της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι:
- ο πόνος στην πλάτη – σπονδυλική στήλη, ο οποίος δεν βελτιώνεται με την κατάκλιση ή γίνεται ακόμα ενοχλητικότερος στον ύπνο
- αντανάκλαση του πόνου στα πόδια ή στα χέρια
- αδυναμία ή μουδιάσματα ή αδεξιότητα ή διαταραχή και δυσκολία βάδισης
Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά ή και απότομα.
Καρκίνος σπονδυλικής στήλης: Πως γίνεται η διάγνωση του;
Η διάγνωση τις περισσότερες φορές μπορεί να γίνει από το ιστορικό του ασθενούς με την βοήθεια της φυσικής και της νευρολογικής εξέτασης και κυρίως με τη μαγνητική τομογραφία.
Κατά κανόνα, κανένα από τα εργαστηριακά test (καρκινικοί δείκτες) δεν βοηθάει ιδιαίτερα στην διάγνωση. Η γενική εξέταση αίματος καθώς και ο έλεγχος νεφρών και ήπατος, δείχνουν τη γενική εικόνα του ασθενούς που επηρεάζεται σε προχωρημένα στάδια της νόσου. Η ηλεκτροφόρηση των πρωτεϊνών και η ταχύτητα καθίζησης μπορούν να βοηθήσουν στη διάγνωση των νεοπλασιών του αίματος όπως το πολλαπλό μυέλωμα, και η μέτρηση μερικών ενζύμων, όπως το PSA ή η όξινη φωσφατάση, μπορούν να βοηθήσουν για τον έλεγχο του καρκίνου του προστάτη.
Ακτινολογικός Έλεγχος
Η μαγνητική τομογραφία είναι η βασική εξέταση για τη διάγνωση των όγκων της σπονδυλικής στήλης. Είναι και ευαίσθητη και ειδική εξέταση και συνεπώς μπορεί να ξεχωρίσει ένα κάταγμα από οστεοπόρωση, μετάσταση ή και φλεγμονή της σπονδυλικής στήλης.
Οι υπόλοιπες εξετάσεις:
- Οι απλές ακτινογραφίες δίνουν την εικόνα της αρχιτεκτονικής της σπονδυλικής στήλης, αλλά για να φανεί η μετάσταση στην σπονδυλική στήλη θα πρέπει να υπάρχει μια απώλεια του οστού τουλάχιστον 50%.
- Το σπινθηρογράφημα μπορεί να δείξει το κάταγμα της σπονδυλικής στήλης που συνδέεται με την μετάσταση στην σπονδυλική στήλη και επίσης μπορεί να μας δείξει και πιθανόν άλλες εντοπίσεις. Βέβαια το σπινθηρογράφημα δεν είναι ειδική εξέταση, καθότι βλέπει μεν τα πάντα, αλλά δεν ξεχωρίζει ένα κάταγμα από την έντονη αρθρίτιδα.
- Η αξονική τομογραφία δείχνει την αρχιτεκτονική των οστών και αν συνδυάζεται με μυελογραφία, δηλαδή με έγχυση σκιαγραφικού μέσα στον νωτιαίο σωλήνα, τότε μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, αλλιώς η αξία της είναι περιορισμένη
Σπονδυλική Βιοψία
Η βιοψία της σπονδυλικής εστίας είναι απαραίτητη στους πρωτογενής όγκους, ενώ στους μεταστατικούς όγκους η προέλευση του όγκου είναι γνωστή. Στη βιοψία γίνεται λήψη ενός μικρού τεμαχίου όγκου και στη συνέχεια μελετάται με το μικροσκόπιο.
Η λήψη της βιοψίας μπορεί να γίνει ή με λεπτή βελόνα, είτε με μια πιο χονδρή βελόνα που λέγεται Trocar. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται με εξαιρετική ακρίβεια στον αξονικό τομογράφο, ενώ στην δεύτερη περίπτωση, η βιοψία γίνεται συνήθως στη χειρουργική αίθουσα και χρειάζεται και γενική νάρκωση.
Θεραπεία – Αντιμετώπιση
Για την θεραπεία των όγκων της σπονδυλικής στήλης απαιτείται συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων όπως του χειρουργού σπονδυλικής στήλης, του νευροακτινολόγου, του παθολογοανατόμου, του ογκολόγου, καθώς και ειδικών στην θεραπεία πόνου ιατρών. Η τελική θεραπεία εξαρτάται από τα συμπτώματα του ασθενούς, από τον τύπο του καρκίνου, την επιθετικότητα του και το πώς ανταποκρίνεται αυτός στην ακτινοβολία, από την νευρολογική κατάσταση του ασθενούς, καθώς και από την γενική του κατάσταση.
Οι περισσότεροι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν έναν συνδυασμό χειρουργικών και μη χειρουργικών θεραπειών, που εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: τον τύπο του όγκου (καλοήθης ή κακοήθης), το στάδιο του όγκου καθώς και τους σκοπούς της θεραπείας (πλήρης θεραπεία ή απλώς ελάττωση του πόνου), το προσδόκιμο ζωής του ασθενούς και την γενική του υγεία. Πιο αναλυτικά:
Ακτινοβολία
Η ακτινοβολία είναι η βασική θεραπεία στους μεταστατικούς καρκίνους της σπονδυλικής στήλης. Η ακτινοβολία αλλοιώνει το DNA των κακοήθων κυττάρων με αποτέλεσμα να εμποδίζει την ικανότητά τους να πολλαπλασιάζονται και οδηγεί τα κύτταρα σε θάνατο. Η ακτινοθεραπεία ενδείκνυται στους κακοήθεις και μεταστατικούς όγκους, ιδιαίτερα αν η χειρουργική αφαίρεση δεν είναι εύκολη χωρίς να κινδυνεύσει η νευρολογική ακεραιότητα του ασθενούς. Συνήθως τους καλοήθεις όγκους προσπαθούμε να τους αφαιρούμε χειρουργικά.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όλοι οι όγκοι οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται το ίδιο καλά στην ακτινοβολία. Ιδιαίτερα ανθεκτικοί είναι το μελάνωμα, οι μεταστάσεις από το παχύ έντερο, ενώ μετρίως ευαίσθητοι είναι του θυρεοειδούς και του νεφρού.
Χειρουργική θεραπεία
Ο σκοπός του χειρουργείου είναι να ελαττώσει τον πόνο, να σταθεροποιήσει την σπονδυλική στήλη και να προστατεύσει την νευρολογική ακεραιότητα, είτε ο όγκος είναι καλοήθης είτε είναι κακοήθης. Ακόμα και μετά την χειρουργική αφαίρεση ενός όγκου, μερικοί όγκοι μπορεί να χρειαστούν συμπληρωματική ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία.
Οι σημαντικότερες ενδείξεις χειρουργείου της σπονδυλικής στήλης είναι:
- λήψη άμεσης βιοψίας
- η επαπειλούμενη νευρολογική κάκωση από πίεση του νωτιαίου μυελού ή από πίεση νεύρων
- η αστάθεια της σπονδυλικής στήλης και η μη ελάττωση του πόνου με συντηρητικά μέσα (ακτινοβολία)
Στο χειρουργείο αφαιρείται ο όγκος και απελευθερώνονται τα νευρικά στοιχεία. Επίσης συχνά είναι αναγκαία η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης με υλικά σπονδυλοδεσίας, κλωβούς ή και οστικό τσιμέντο, δηλαδή στοιχεία τα οποία θα δράσουνε σαν δομικά στοιχεία για να μπορεί η σπονδυλική στήλη να σηκώνει το βάρος του σώματος χωρίς να υπάρχει πόνος.
Πλήρη εκρίζωση του όγκου απαιτείται σε περιπτώσεις πρωτοπαθούς όγκου ή μονήρεις μεταστάσεις, επεμβάσεις που τεχνικά είναι ιδιαίτερα απαιτητικές. Στη μεταστατική νόσο η αφαίρεση του όγκου σε υγιή όρια είναι σπάνια απαραίτητη και κατά κανόνα υπόλειμμα όγκου μένει πάντα πίσω.
Κηδεμόνας
Ο κηδεμόνας βοηθάει να σταθεροποιήσουμε την σπονδυλική στήλη για να ελαττώσουμε τον πόνο. Για την θωρακοσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι θωρακοσφυϊκός κηδεμόνας. Στην αυχενική μοίρα είναι είτε κολάρο ή αν ο όγκος είναι στην ανώτερη αυχενική μοίρα ένα Halo-vest.
Χημειοθεραπεία
Η χημειοθεραπεία θεραπεύει και σταθεροποιεί τον καρκίνο, και στην περίπτωση του μεταστατικού όγκου της σπονδυλικής στήλης είναι κυρίως επικουρική καθότι η πρωτογενής θεραπεία είναι είτε η ακτινοβολία είτε το χειρουργείο.
Θεραπεία πόνου
Η θεραπεία πόνου ελαττώνει τα συμπτώματα και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Μπορεί να είναι αντιφλεγμονώδη, παυσίπονα, ενδοφλέβια ναρκωτικά και μορφίνη.
Καλοήθεις πρωτογενείες όγκοι
Ανευρυσματική Οστική Κύστη (ABC)
Η ανευρυσματική κύστη δεν είναι ένας πραγματικός όγκος. Παρόλα αυτά η ανώμαλή της ανάπτυξη έχει κοινά χαρακτηριστικά με τους άλλους όγκους. Αποτελεί μια κύστη η οποία έχει τοιχώματα από ινώδη ιστό και αίμα.
Εμφανίζεται στην νεαρή ηλικία, στο 10ο με 20ο έτος και μπορεί να δημιουργεί πόνο και ευαισθησία στη σπονδυλική στήλη. Ο πιο κλασικός τρόπος είναι ο εμβολισμός ή η έγχυση τσιμέντου ή η χειρουργική αφαίρεση.
Γιγαντοκυτταρικός Όγκος (GCT)
Ο γιγαντοκυτταρικός όγκος είναι ένας καλοήθης αλλά επιθετικός όγκος. Το «επιθετικός» αναφέρεται στο ότι υποτροπιάζει συχνά. Εμφανίζεται κυρίως στην ηλικία των 20 με 40 ετών και αφορά μάλλον περισσότερο τις γυναίκες.
Στην σπονδυλική στήλη είναι πιο συχνά στο ιερό οστό, αλλά μπορεί να εμφανίζεται και στην οσφυϊκή μοίρα. Σπάνια μπορεί να πιέζει τον νωτιαίο μυελό. Η πιο συνηθισμένη θεραπεία είναι ο εμβολισμός του όγκου και η αφαίρεσή του. Η ακτινοβολία έχει περιορισμένη ωφέλεια.
Αιμαγγειώματα
Τα σπονδυλικά αιμαγγειώματα είναι καλοήθεις πρωτογενείς όγκοι της σπονδυλικής στήλης, συνήθως βρίσκονται στο μπροστινό σώμα του σπονδύλου, δηλαδή στο σπονδυλικό σώμα. Συνήθως βρίσκονται τυχαία από μια ακτινογραφία και εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία των 30 με 50 ετών. Πολύ σπάνια μπορεί να αναπτύσσεται μάζα μαλακών μορίων από το αιμαγγείωμα και να πιέζει τα νευρικά στοιχεία (επιθετικό αιμαγγείωμα).
Συνήθως δεν είναι συμπτωματικά οπότε δεν υπάρχει κάποια θεραπεία. Αν υπάρχει συμπτωματολογία, τότε εμβολίζονται και αφαιρούνται χειρουργικά και μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η ακτινοβολία.
Οστεοβλάστωμα
Είναι καλοήθεις όγκοι από συνδυασμό άναρχου οστού και ινώδους ιστού. Βρίσκονται συνήθως σε ασθενείς μικρότερους των 30 ετών, κυρίως άρρενες. Το 40% των οστεοβλαστωμάτων γενικά είναι στην σπονδυλική στήλη και συνήθως στο πίσω μέρος των σπονδύλων.
Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την θέση του σπονδύλου αλλά συνήθως αφορούν πόνο καθώς και οίδημα και νευρολογικά ευρήματα. Η χειρουργική ολική αφαίρεση του όγκου είναι συνήθως η αποτελεσματικότερη θεραπεία.
Οστεοειδές Οστέωμα
Καλοήθεις όγκοι του οστού σε όλες τις ηλικίες. Συνήθως είναι πολύ μικροί και εμφανίζονται σε άρρενες από 5 έως 25 ετών.
Το οστεοειδές οστέωμα προκαλεί αρκετό πόνο ο οποίος είναι χειρότερος το βράδυ και ανακουφίζεται με την ασπιρίνη. Προκαλεί ανταλγική σκολίωση. Η χειρουργική αφαίρεση είναι η θεραπεία.
Κακοήθεις Πρωτογενείς Όγκοι
Πολλαπλό Μυέλωμα
Το πολλαπλό μυέλωμα είναι ο πιο συνηθισμένος πρωτογενής όγκος της σπονδυλικής στήλης. Συνήθως εμφανίζεται στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Καταστρέφει τα οστά, όπως επίσης διηθεί και άλλα όργανα όπως τα νεφρά.
Συνήθως εμφανίζεται με πολλαπλά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης και εκτεταμένη καταστροφή αυτής. Η θεραπεία είναι ακτινοβολία και χημειοθεραπεία, με το χειρουργείο να χρειάζεται μόνο όταν πιέζεται ο νωτιαίος μυελός και υπάρχει αστάθεια.
Χονδροσάρκωμα
Το χονδροσάρκωμα είναι σπάνιος όγκος που μεγαλώνει αργά. Καταστρέφει τα οστά με αποτέλεσμα πόνο και νευρολογικά προβλήματα. Η μέση ηλικία που εμφανίζεται είναι τα 45 χρόνια.
Στο χειρουργείο πρέπει να αφαιρεθεί πλήρως ο όγκος αλλιώς η υποτροπή είναι βέβαια. Η ακτινοβολία και η χημειοθεραπεία μπορούν στις περισσότερες περιπτώσεις να αναστείλουν την εξέλιξή του.
Χόρωμα
Το χόρδωμα είναι νεόπλασμα που μεγαλώνει αργά και κάνει μεταστάσεις. Είναι ο πιο συνηθισμένος κακοήθης πρωτογενής όγκος της σπονδυλικής στήλης και εμφανίζεται στην ηλικία 30 έως 70 ετών. Εμφανίζεται κυρίως με πόνο στην μέση και στο ιερό και μπορεί να φτάσει σε μεγάλο μέγεθος μέχρι να ανακαλυφθεί. Τα συμπτώματα αφορούν προοδευτικό εμφανιζόμενο πόνο, ο οποίος αυξάνεται όσο μεγαλώνει ο όγκος, αδυναμία, αιμωδίες και στην περίπτωση που βρίσκεται στο ιερό, διαταραχές ούρησης και αφόδευσης.
Η χειρουργική ολική εξαίρεση είναι η ιδανική θεραπεία, αλλά η μερική αφαίρεση με μετεγχειρητική ακτινοβόληση με πρωτόνια (proton beam) έχει δώσει εξαιρετικά αποτελέσματα.
Σάρκωμα Ewing
Το σάρκωμα Ewing είναι κακοήθης όγκος που εμφανίζεται στα παιδιά μεταξύ 16 και 20 ετών και κυρίως στους άρρενες. Η πιο συνηθισμένη εντόπιση είναι στο ιερό οστό. Ο όγκος επεκτείνεται προς τα πίσω και το κυρίως σύμπτωμα είναι ο πόνος. Η θεραπεία είναι χειρουργική αφαίρεση σε συνδυασμό με ακτινοβολία και χημειοθεραπεία
Λέμφωμα
Το λέμφωμα non-Hodgkin μερικές φορές μπορεί να αφορά την σπονδυλική στήλη. Μπορεί να επεκτείνεται στα οστά και στα νεύρα και να προκαλεί πίεση. Συχνά υπάρχουν συμπτώματα που το συνοδεύουν όπως απώλεια βάρους, πυρετός και (νυχτερινές) εφιδρώσεις.
Η απάντηση είναι η συστηματική θεραπεία με χημειοθεραπεία. Τα λεμφώματα απαντούνε πολύ καλά στην ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία και σπάνια χρειάζεται, αν υπάρχει νευρολογική πίεση, χειρουργείο.
Οστεοσάρκωμα
Το οστεοσάρκωμα είναι σπάνιος όγκος της σπονδυλικής στήλης. Αφορά ασθενείς γύρω στα 40 και κυρίως άρρενες. Μερικές φορές εμφανίζεται στο έδαφος νόσου Paget. Το οστεοσάρκωμα είναι επιθετικό και δίνει μεταστάσεις γρήγορα στους πνεύμονες και στα άλλα όργανα.
Τα συμπτώματα αφορούν πόνο και νευρολογικά ευρήματα. Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου μαζί με ακτινοβολία και χημειοθεραπεία είναι η κλασική θεραπεία.