Γενική Ανατομία της Σπονδυλικής Στήλης

Η σπονδυλική στήλη αποτελεί το σύνολο των σπονδύλων οι οποίοι υποστηρίζουν τον κορμό του σώματος, ενώ ταυτόχρονα περικλείουν τον νωτιαίο μυελό. Η κατανόηση της γενικής ανατομίας της σπονδυλικής στήλης (Σ.Σ.) και των λειτουργιών της είναι εξαιρετικά σημαντική για τους ασθενείς με προβλήματα στην περιοχή αυτή.

Σε αυτό το άρθρο θα ενημερωθείτε για την εξαιρετικά πολύπλοκη ανατομία της Σ.Σ. μέσα από μια ανασκόπηση που αφορά στα παρακάτω:

Γενική εικόνα των λειτουργιών της Σ.Σ. με τα τρήματα και τις βασικές καμπύλες.
Λεπτομερή περιγραφή των επί μέρους ανατομικών στοιχείων. Αυτά είναι ο σπόνδυλος, ο δίσκος, ο νωτιαίος μυελός, τα νεύρα, οι αρθρώσεις, οι μύες και οι σύνδεσμοι.

Λειτουργίες της Σπονδυλικής Στήλης

Οι βασικές λειτουργίες της σπονδυλικής στήλης είναι τρεις:

Προστατεύει το νωτιαίο μυελό και τα νεύρα
Υποστηρίζει το σώμα και να βοηθάει στη διατήρηση της όρθιας θέσης
Είναι ευέλικτη ούτως ώστε να παρέχει τη δυνατότητα κίνησης

Περιοχές της Σπονδυλικής Στήλης

Τυπικά η σπονδυλική στήλη χωρίζεται σε πέντε κύριες περιοχές:

Αυχενική
Θωρακική
Οσφυϊκή
Ιερή
Κόκκυγας

Η κάθε περιοχή της Σ.Σ. έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και λειτουργίες.

Αυχενική Μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης

Η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι μέρος του ανθρώπινου λαιμού. Αποτελείται από εφτά σπονδύλους οι οποίοι προστατεύουν το νωτιαίο μυελό, στηρίζουν το κεφάλι και επιτρέπουν τη μεγάλη ευκινησία του λαιμού.

Ο πρώτος αυχενικός σπόνδυλος ονομάζεται «άτλας» και έχει σχήμα δακτυλιδιού.
Ο δεύτερος αυχενικός σπόνδυλος ονομάζεται «άξονας» και, όπως το περιγράφει το όνομά του, μοιάζει με άξονα. Ο συγκεκριμένος σπόνδυλος επεκτείνεται προς τα πάνω και εισέρχεται σε μία ειδική θέση του άτλαντα.

Ο άτλας μαζί με τον άξονα επιτρέπουν στο κεφάλι να στρίβει και να κάνει κάμψη και έκταση. Οι δύο μαζί είναι υπεύθυνοι για το 50% σχεδόν της κινητικότητας του αυχένα.

Οι άλλοι αυχενικοί σπόνδυλοι είναι από τον Α3 έως τον Α7 και δεν έχουν κάποια ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά. Οι σπόνδυλοι αυτοί είναι υπεύθυνοι για το υπόλοιπο 50% της κινητικότητας της αυχενικής μοίρας της Σ.Σ.

Θωρακική Μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης

Η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης αποτελείται από συνολικά 12 σπονδύλους. Ο πρώτος από αυτούς βρίσκεται κάτω από τον τελευταίο αυχενικό σπόνδυλο.

Όσο προχωράμε προς τα κάτω, τόσο το μέγεθος των θωρακικών σπονδύλων αυξάνει: Ο Θ1 είναι ο μικρότερος, ενώ ο Θ12 είναι ο μεγαλύτερος.

Επάνω στους θωρακικούς σπονδύλους ενώνονται οι πλευρές, μια για κάθε σπόνδυλο, αριστερά και δεξιά. Οι σπόνδυλοι ενώνονται μπροστά με το στέρνο σχηματίζοντας έναν κλειστό κλωβό.

Η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, σε συνδυασμό με το θώρακα και το στέρνο (θωρακικός κλωβός), λειτουργεί προστατευτικά για τους πνεύμονες και την καρδιά.

Οσφυϊκή Μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης

Η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης αποτελείται από 5 σπόνδυλους, των οποίων η ονομασία ξεκινάει από το Ο1 και τελειώνει στο Ο5. Όπως στη θωρακική μοίρα, έτσι και στην οσφυϊκή, το μέγεθος των σπονδύλων αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω. Σε σχέση με τη θωρακική, η οσφυϊκή μοίρα έχει μεγαλύτερη κινητικότητα.

Λόγω του προσανατολισμού των μικρών αρθρώσεών της, η οσφυϊκή μοίρα εκτελεί κυρίως πρόσθια και πλάγια κάμψη. Σε αντίθεση με τη θωρακική μοίρα, η στροφική κίνηση στην οσφυϊκή είναι περιορισμένη.

Ιερά Μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης

Η ιερά μοίρα της σπονδυλικής στήλης, ή αλλιώς ιερό οστό, είναι αυτό που στην καθημερινότητα αποκαλούμε «ουρά».

Αποτελείται από 5 σπονδύλους, από τον Ι1 έως τον Ι5 οι οποίοι είναι ενωμένοι σχηματίζοντας ένα ενιαίο κόκκαλο. Αυτό το κόκκαλο είναι το ιερό οστό, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στα 2 οστά της λεκάνης. Το ιερό οστό, ουσιαστικά, ενώνει τη λεκάνη με τη σπονδυλική στήλη. Αμέσως κάτω από το ιερό, βρίσκεται ο κόκκυγας.

Καμπύλη της Σπονδυλικής Στήλης

Όταν κοιτάζουμε τη σπονδυλική στήλη από μπροστά, δηλαδή από το πρόσθιο-μετωπιαίο επίπεδο, παρατηρούμε ότι είναι ευθεία.

Όταν βλέπουμε τη σπονδυλική στήλη από το πλάι (πλάγιο επίπεδο), παρατηρούμε ότι έχει 4 καμπύλες, οι οποίες είναι είτε κυφωτικές είτε λορδωτικές.

Η κύφωση εμφανίζεται φυσιολογικά στη θωρακική μοίρα, καθώς και στην ιερή μοίρα της Σ.Σ.
Η λόρδωση εμφανίζεται φυσιολογικά στην αυχενική και οσφυϊκή μοίρα της Σ.Σ.

Σπονδυλική Στήλη – Σπονδυλικά Σώματα

Όλοι οι σπόνδυλοι, εκτός από τον πρώτο και τον δεύτερο αυχενικό, ουσιαστικά σχηματίζονται από τα ίδια βασικά στοιχεία:

Εξωτερικά έχουμε το λεγόμενο φλοιώδες οστό το οποίο είναι σκληρό, συμπαγές και ιδιαίτερα ανθεκτικό.
Εσωτερικά υπάρχει το σπογγώδες οστό το οποίο είναι μαλακότερο από το φλοιώδες και μοιάζει με κυψέλη μέλισσας.
Μέσα σε αυτό βρίσκεται ο μυελός των οστών ο οποίος σχηματίζει τα ερυθρά αιμοσφαίρια και κάποια από τα λευκά αιμοσφαίρια.

Τα σπονδυλικά σώματα αποτελούνται από τα εξής στοιχεία:

Το σώμα του σπονδύλου
Είναι το μεγαλύτερο κομμάτι του σπονδύλου και μοιάζει με κλεψύδρα, δεδομένου ότι η μέση του είναι στενότερη.
Τους αυχένες
Από το σώμα του σπονδύλου ξεκινούν 2 μικρότεροι κύλινδροι οι οποίοι κατευθύνονται προς τα πίσω.
Το πέταλο
Εκτείνεται από τον ένα μέχρι τον άλλο αυχένα. Έτσι, μεταξύ του σώματος (των 2 αυχένων και του πετάλου), σχηματίζεται ο σπονδυλικός σωλήνας.

Σπονδυλική Στήλη – Αποφύσεις και Μικρές Αρθρώσεις (Facet Joints)

Από το πέταλο κάθε σπονδύλου ξεκινούν εφτά αποφύσεις.
Δύο αρθρικές σε κάθε πλευρά του σπονδύλου, η μία με φορά προς τα πάνω και η άλλη με φορά προς τα κάτω.
Αυτές αρθρώνονται με τις αντίστοιχες αποφύσεις των άνωθεν και κάτωθεν σπονδύλων και σχηματίζουν τις οπίσθιες μικρές αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης.
Οι μικρές αρθρώσεις (όπως κάθε άρθρωση στο σώμα μας) περιβάλλονται από θύλακο. Αυτός περιέχει αρθρικό υγρό, το οποίο λειτουργεί ως λιπαντικό για την άρθρωση.

Οι επιφάνειες των αρθρώσεων έχουν αρθρικό χόνδρο που επιτρέπει την ομαλή κίνηση των αρθρώσεων.
Οι αρθρώσεις αυτές:

Βοηθούν την κίνηση της Σ.Σ. και την κατευθύνουν σε διάφορα επίπεδα.
Καθορίζουν- περιορίζουν την υπερβολική κίνηση της σπονδυλικής στήλης στην έκταση και την κάμψη.

Ανά δύο, οι σπόνδυλοι ενώνονται με τις μικρές αρθρώσεις, μία αριστερά και μια δεξιά, και με τον μεσοσπονδύλιο δίσκο μπροστά.

Επίσης, από το πέταλο ξεκινούν μια οπίσθια εγκάρσια απόφυση, καθώς και 2 πλάγιες. Οι αποφύσεις αυτές χρησιμεύουν στο να καταφύονται πάνω τους οι τένοντες και οι σύνδεσμοι.

Σπονδυλική Στήλη – Τελικές Πλάκες

Άλλα ανατομικά στοιχεία της σπονδυλικής στήλης είναι οι τελικές πλάκες.
Οι πλάκες αυτές αποτελούν χόνδρινα στοιχεία που επικαλύπτουν το πάνω και το κάτω μέρος του σπονδυλικού σώματος.
Ουσιαστικά, οι δύο παρακείμενες σπονδυλικές τελικές πλάκες περιβάλουν τον δίσκο και είναι αυτές που τον συντηρούν στη φυσιολογική του μορφή. Αυτό σημαίνει ότι συντελούν στην ενυδάτωση και τα θρεπτικά στοιχεία των κυττάρων του πηκτοειδούς πυρήνα, ο οποίος βρίσκεται στον μεσοσπονδύλιο δίσκο (βλ. παρακάτω).

Σπονδυλική Στήλη – Μεσοσπονδύλια Τρήματα

Το μεσοσπονδύλιο τρήμα αποτελεί έναν χώρο, ο οποίος δημιουργείται μεταξύ των αυχένων, ανά 2, στην αριστερή και δεξιά πλευρά.
Από το μεσοσπονδύλιο τρήμα εξέρχονται τα νευρικά στοιχεία που σε αυτό το επίπεδο ονομάζονται ρίζες.
Αμέσως μετά την έξοδο, οι ρίζες σχηματίζουν πλέγματα τα οποία διανέμονται στα άνω και κάτω άκρα.

Σπονδυλική Στήλη – Μεσοσπονδύλιοι Δίσκοι

Μεταξύ των σπονδυλικών σωμάτων βρίσκεται ένα «μαξιλαράκι» που ονομάζεται μεσοσπονδύλιος δίσκος. Αυτός έχει ως σκοπό:

Να απορροφά τα φορτία των κινήσεων
Να συγκρατεί τον ένα σπόνδυλο πάνω στον άλλο

Tρέφονται μέσω ώσμωσης από τα θρεπτικά υλικά, τα οποία περνούν στο δίσκο μέσω της σπονδυλικής πλάκας.
Κάθε δίσκος έχει 2 ξεχωριστά τμήματα:

Τον ινώδη δακτύλιο
Tον πηκτοειδή πυρήνα

Σπονδυλική Στήλη – Ινώδης Δακτύλιος

Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει μια κατασκευή σαν ρόδα αυτοκινήτου. Το λάστιχο γύρω-γύρω είναι ο ινώδης δακτύλιος και το κέντρο της, που είναι μαλακό, είναι ο πηκτοειδής πυρήνας.
Ο ινώδης δακτύλιος δίνει στη σπονδυλική στήλη:

Στροφική σταθερότητα
Ικανότητα να αντέχει την συμπίεση

Αποτελείται από διάφορα στρώματα ελαστικού κολλαγόνου. Αυτά έχουν διάταξη αντίστοιχη με το πλέγμα της εσωτερική δομής που έχουν τα λάστιχα των αυτοκινήτων.
Έτσι, οι ίνες χιάζονται από τη μια άκρη του δακτυλίου στην άλλη, ενώ το κολλαγόνο συνδέεται μεταξύ τους με διάφορους δεσμούς, για ακόμα μεγαλύτερη σταθερότητα.

Σπονδυλική Στήλη – Πηκτοειδής Πυρήνας

Το κέντρο του ινώδους δακτυλίου αποτελείται από ένα ελαστικό υλικό σαν ζελέ, τον πηκτοειδή πυρήνα.
Αυτός μεταφέρει τα φορτία του βάρους από σπόνδυλο σε σπόνδυλο.
Αποτελείται από συστατικά, σε διάφορες αναλογίες. Τα συστατικά αυτά είναι:

Νερό
Κολλαγόνο
Πρωτογλυκάνες

Σπονδυλική Στήλη – Νωτιαίος Μυελός και Νευρικές Ρίζες

Ο νωτιαίος μυελός είναι η προέκταση του εγκεφάλου στον σπονδυλικό σωλήνα:

Το κατώτερο κομμάτι του εγκεφάλου ονομάζεται στέλεχος. Τελειώνει περίπου στο ανώτερο μέρος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης στο νωτιαίο μυελό.
Ο νωτιαίος μυελός εκτείνεται με τη σειρά του μέχρι περίπου τον πρώτο οσφυϊκό σπόνδυλο.
Από κει και πέρα, μεταβαίνει στην υπουρίδα, δηλαδή ένα θύσανο από νεύρα που μοιάζουν με ουρά αλόγου.

Τα νεύρα σε αυτό το επίπεδο ονομάζονται σπονδυλικές ρίζες. Αυτές μεταφέρουν την κίνηση από το κεφάλι στα άκρα και τις αισθήσεις από τα άκρα στον εγκέφαλο.
Οι σπονδυλικές ρίζες εξέρχονται από το σπονδυλικό σωλήνα δια του τρήματος. Όπως αναφέρθηκε, το τρήμα είναι ένα άνοιγμα ανά 2 σπονδύλους, δεξιά και αριστερά.
Έξω από τη σπονδυλική στήλη, σχηματίζουν νευρικά πλέγματα και εν συνεχεία νεύρα τα οποία πηγαίνουν στα άκρα.
Τόσο ο εγκέφαλος όσο και ο νωτιαίος μυελός αποτελούν το κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι ρίζες, τα πλέγματα και τα νεύρα, σχηματίζουν το περιφερικό νευρικό σύστημα.
Μεταξύ του οπίσθιου τμήματος του σπονδυλικού σώματος και του πετάλου, σχηματίζεται ο σπονδυλικός σωλήνας, ο οποίος φιλοξενεί το νωτιαίο μυελό.
Ο σπονδυλικός σωλήνας μπορεί να στενέψει σε περιπτώσεις όπου:

Επεκταθεί ο μεσοσπονδύλιος δίσκος μέσα σε αυτόν (προβολή δίσκου ή κήλη δίσκου).
Παρουσιάζεται αρθρίτιδα των μικρών αρθρώσεων, οι οποίες φουσκώνουν και καταλαμβάνουν και αυτές χώρο στον σπονδυλικό σωλήνα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις κάνουμε λόγο για σπονδυλική στένωση.

εΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ
ΜΑΖΙ ΜΑΣ